Fee Switch là Gì? Tìm Hiểu Về Mô Hình Đổi Phí Trong Thế Giới Tiền Số

Fee switch, hay "đổi phí", là một khái niệm liên quan đến cách thức tính phí trong các giao dịch tiền số. Thông thường, khi bạn thực hiện một giao dịch, bạn sẽ phải trả một khoản phí nhất định cho mạng lưới hoặc các dịch vụ trung gian (như sàn giao dịch). Tuy nhiên, với mô hình fee switch, phí giao dịch có thể được chuyển từ người gửi sang người nhận hoặc ngược lại, tùy thuộc vào cách thức thiết lập của hệ thống. Điều này giúp thay đổi cách thức các bên tham gia giao dịch chia sẻ chi phí.

Ví dụ: Bạn và một người bạn cùng nhau tham gia một giao dịch trên một nền tảng tiền số. Nếu người gửi phải trả phí giao dịch, thì bạn sẽ thấy số tiền nhận được ít hơn so với số tiền đã gửi. Nhưng nếu mô hình fee switch được áp dụng, người nhận sẽ là người phải chịu phí này thay vì người gửi, giúp giảm bớt gánh nặng chi phí cho người gửi.

Trong khoảng thời gian từ 2020 đến 2022, các token của các dự án DeFi chủ yếu chỉ có giá trị để tham gia quản trị và biểu quyết, chứ không mang lại nhiều lợi ích khác cho người dùng. Tuy nhiên, theo báo cáo của Keyrock, đây cũng là thời kỳ bùng nổ của DeFi, với nhiều dự án có thể kiếm được gần 500 triệu USD mỗi tháng. Đồng thời, tỷ lệ giao dịch trên các sàn phi tập trung (DEX) cũng tăng mạnh, từ 2,5% lên 7-10%.

Mặc dù DeFi phát triển mạnh, giá trị của các token giao thức vẫn chưa tương xứng, dẫn đến nhu cầu tăng tính ứng dụng của chúng. Trong bối cảnh đó, Uniswap – một trong những dự án DeFi hàng đầu – đã đưa ra đề xuất fee switch, tức là chia sẻ doanh thu. Theo đó, một phần lợi nhuận của các nhà cung cấp thanh khoản (LP) sẽ được phân phối lại cho những người sở hữu token UNI.

Tuy nhiên, đề xuất này đã gây ra nhiều tranh cãi trong cộng đồng Uniswap, chia thành hai phe: những người sở hữu token UNI và các LP. Nếu đề xuất được thực hiện, giá trị của token UNI sẽ tăng, nhưng lợi nhuận của LP lại giảm. Điều này có thể khiến các LP không còn hứng thú, dẫn đến việc họ rút thanh khoản khỏi Uniswap, khiến giao thức này thiếu người dùng và doanh thu. Đồng thời, khi doanh thu giảm, động lực để nắm giữ token UNI cũng sẽ mất đi, tạo ra nguy cơ giảm giá trị token.

Do đó, đề xuất của Uniswap không nhận được sự đồng thuận từ cộng đồng. Một số người đã đề xuất giảm tỷ lệ phân bổ doanh thu cho kho bạc của Uniswap và chuyển sang cho người nắm giữ token, nhưng các tỷ lệ và thông số này không hợp lý, dẫn đến việc đề xuất bị loại bỏ.

Mặc dù vậy, khái niệm fee switch đã thu hút sự chú ý của nhiều giao thức DeFi khác. Họ đã rút kinh nghiệm từ Uniswap và cải tiến mô hình này, nhằm duy trì sự cân bằng quyền lợi giữa các bên trong giao thức.

Ưu điểm

Mặc dù fee switch gặp phải nhiều rào cản pháp lý, nhưng trong năm 2024, khi Donald Trump – người ủng hộ thị trường tiền số – đắc cử Tổng thống Hoa Kỳ, có thể sẽ có những thay đổi trong khung pháp lý. Điều này có thể tạo cơ hội cho các dự án lớn, như Aave, Raydium hay Uniswap, dễ dàng áp dụng fee switch.

Khi pháp lý rõ ràng, fee switch sẽ không chỉ giúp chia sẻ lợi ích với cộng đồng mà còn mang lại nhiều lợi ích khác:

• Tăng giá trị token: Fee switch tạo động lực cho người dùng giữ và stake token, giúp gia tăng nhu cầu và giá trị của token trên thị trường.
• Giảm tỷ lệ lạm phát: Các dự án không cần phát hành thêm token để thu hút người dùng, vì fee switch tạo ra doanh thu thực tế, giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào việc phát hành token mới.
• Xây dựng cộng đồng bền vững: Khi người nắm giữ token nhận được lợi ích trực tiếp từ doanh thu của dự án, họ sẽ có động lực gắn bó lâu dài hơn, từ đó giúp tạo ra một hệ sinh thái ổn định và tăng tính phi tập trung.

Nhược điểm

Fee switch là một mô hình đã được nhiều dự án áp dụng và một số đã thành công. Tuy nhiên, không ít dự án gặp thất bại khi triển khai, vậy lý do là gì? Tại sao nhiều dự án lớn vẫn e ngại việc chia sẻ doanh thu thông qua fee switch?

Một trong những nhược điểm chính của fee switch là sự nhầm lẫn với các mô hình trong thị trường truyền thống. Fee switch chia sẻ một phần doanh thu cho người nắm giữ token, tương tự như việc công ty trả cổ tức cho cổ đông. Tuy nhiên, điều này khiến token dễ bị hiểu nhầm là chứng khoán, và do đó, một số quốc gia đã cấm mô hình này để tránh rắc rối pháp lý, như Trung Quốc và Mỹ.

Ngoài rào cản pháp lý, fee switch cũng có thể gây ra những vấn đề lớn nếu không triển khai đúng cách. Ví dụ:

• Xung đột lợi ích: Nếu các bên không có sự thỏa thuận hợp lý về phân chia doanh thu, có thể dẫn đến xung đột và người dùng sẽ rời bỏ dự án.
• Thiếu kinh phí phát triển: Khi doanh thu được chia sẻ, đội ngũ phát triển có thể gặp khó khăn trong việc duy trì và phát triển sản phẩm.

Các dự án thành công với fee switch thường có mô hình hoạt động ổn định và sản phẩm tốt, với tỷ lệ phân chia doanh thu hợp lý giữa các bên như đội ngũ dự án, nhà cung cấp thanh khoản và người nắm giữ token. Ngoài ra, đối với những dự án chưa tạo ra doanh thu lớn, việc triển khai fee switch có thể làm giảm động lực phát triển cho đội ngũ sáng lập.