Zk Rollup là gì? Các dự án Zk Rollup nổi bật hiện nay
1. Zk Rollup là gì?
1. Zk Rollup là gì?
Zk Rollup là một công nghệ mở rộng cho Ethereum layer 1, sử dụng zero knowledge proof (bằng chứng không kiến thức) để thực hiện các giao dịch. Với Zk Rollup, một số lượng lớn các giao dịch có thể được tổng hợp trong một khối Rollup và tạo ra một bằng chứng ngắn gọn cho khối off-chain. Sau đó, các hợp đồng thông minh trên Ethereum layer 1 có thể xác minh bằng chứng đó mà không cần thực hiện lại các giao dịch. Điều này giúp tiết kiệm nhiều chi phí gas fee, vì việc xác minh bằng chứng rẻ hơn nhiều so với việc tính toán lại.
2. Vì sao Zk rollup được đánh giá cao hơn những giải pháp Layer 2 khác?
2. Vì sao Zk rollup được đánh giá cao hơn những giải pháp Layer 2 khác?
So với những giải pháp khác như Plasma, Sidechain… Zk Rollup có hiệu quả cao hơn và được nhiều dự án lựa chọn để phát triển.
Sau đây là bảng so sánh Zk Rollup với những giải pháp khác:
So sánh Zk Rollup với những giải pháp khác
Tính đến hiện tại, Optimistic Rollup và Zk Rollup đang được phát triển để tối ưu hóa Ethereum layer 1. Tuy nhiên, Zk Rollup được đánh giá cao hơn bởi vì quá trình xác minh tính hợp lệ của các giao dịch được hoàn thiện nhanh hơn so với Optimistic Rollup.
Về cách thức hoạt động, Optimistic Rollup chứng minh tính hợp lệ của các giao dịch trong vòng 7 ngày nếu không tìm thấy bằng chứng gian lận. Trong khi đó, Zk Rollup sử dụng các bằng chứng (Proof) để chứng minh tính hợp lệ của các giao dịch mà không cần thực hiện lại hay sử dụng nhiều thao tác làm tăng phí gas.
3. Sự khác nhau cơ bản giữa các dự án Zk Rollup
3. Sự khác nhau cơ bản giữa các dự án Zk Rollup
Các dự án ZK-Rollup có sự khác nhau cơ bản về cách tiếp cận, thiết kế và ứng dụng của công nghệ zero-knowledge proof. Một số sự khác nhau cơ bản giữa các dự án ZK-Rollup là:
- Công nghệ zero-knowledge proof: Có nhiều loại zero-knowledge proof khác nhau, mỗi loại có ưu và nhược điểm riêng về kích thước, tốc độ và tính linh hoạt. Ví dụ, StarkWare sử dụng STARKs (Scalable Transparent ARguments of Knowledge), một loại zero-knowledge proof không cần thiết lập ban đầu (trusted setup) và có thể chứng minh được nhiều giao dịch trong một bằng chứng. Matter Labs sử dụng PLONKs (Permutations over Lagrange-bases for Oecumenical Noninteractive arguments of Knowledge), một loại zero-knowledge proof có thể tái sử dụng bằng chứng cho nhiều giao dịch khác nhau. Loopring sử dụng Groth16, một loại zero-knowledge proof có kích thước nhỏ và tốc độ nhanh, nhưng cần thiết lập ban đầu.
- Mô hình kinh doanh: Các dự án ZK-Rollup có thể có mô hình kinh doanh khác nhau, tùy thuộc vào đối tượng khách hàng và nguồn thu nhập của họ. Ví dụ, StarkWare hướng đến việc cung cấp giải pháp ZK-Rollup cho các nhà phát triển và doanh nghiệp, bằng cách tính phí cho việc sử dụng công nghệ của họ. Matter Labs hướng đến việc xây dựng một nền tảng ZK-Rollup mở và phân quyền cho cộng đồng Ethereum, bằng cách phát hành token quản trị ZKSync. Loopring hướng đến việc xây dựng một giao thức ZK-Rollup cho các ứng dụng giao dịch phi tập trung (DEX), bằng cách phát hành token LRC để thưởng cho người dùng và người duy trì mạng.
- Ứng dụng: Các dự án ZK-Rollup có thể có các ứng dụng khác nhau, tùy thuộc vào nhu cầu và tiềm năng của thị trường. Ví dụ, StarkWare tập trung vào các ứng dụng liên quan đến giao dịch tài chính, như DEX, thanh toán và lãi suất. Matter Labs tập trung vào các ứng dụng liên quan đến tính toán phổ biến, như NFT, DeFi và Web3. Loopring tập trung vào các ứng dụng liên quan đến giao dịch phi tập trung, như AMM, orderbook và thanh toán.
4. Hạn chế chung của các dự án Zk Rollup ở thời điểm hiện tại
4. Hạn chế chung của các dự án Zk Rollup ở thời điểm hiện tại
Theo quan điểm của mình, có 2 vấn đề quan trọng mà ta cần lưu ý về dự án Zk Rollup, một là vấn đề chung của Rollup và vấn đề còn lại là vấn đề riêng của Zk Rollup.
Trước hết, vấn đề phí giao dịch là một thách thức lớn đối với các nền tảng Rollup. Thường thì phí giao dịch trên các nền tảng Rollup đắt hơn so với các Sidechain EVM của Ethereum. Điều này là do mỗi khối Rollup phải được đăng lên Ethereum, từ đó gây ra chi phí liên quan đến Ethereum (Zk Rollup tiết kiệm hơn vì họ chỉ đăng Proof), vì thế mỗi nền tảng Rollup chỉ có thể mở rộng Ethereum theo một tỷ lệ cụ thể.
Thứ hai, hiện tại, Zk-Rollup vẫn còn hạn chế với các nhà phát triển và tính năng ứng dụng:
Các ứng dụng trên Zk Rollup hiện chỉ giới hạn trong các giao dịch thanh toán đơn giản.
Ngoài ra, Zk Rollup hiện tại không hỗ trợ khả năng tổng hợp, các ứng dụng Zk Rollup khác nhau không thể tương tác với nhau trong cùng một Layer 2.
Để phát triển DApps trên Zk-Rollup, nhà phát triển phải viết logic hợp đồng thông minh bằng một ngôn ngữ đặc biệt, điều này đòi hỏi kiến thức chuyên môn cực kỳ cao trong lĩnh vực zero knowledge proof..
5. Các dự án Zk Rollup nổi bật hiện nay
5. Các dự án Zk Rollup nổi bật hiện nay
StarkWare
StarkWare là công ty được thành lập vào năm 2018 bởi Eli Ben Sasson, đồng sáng lập của STARK và ZCash. StarkWare cung cấp các giải pháp ZK-Rollup cho các nhà phát triển và doanh nghiệp, sử dụng công nghệ STARKs để tạo ra các bằng chứng không kiến thức không cần thiết lập ban đầu (trusted setup) và có thể chứng minh được nhiều giao dịch trong một bằng chứng. StarkWare đã hợp tác với nhiều dự án lớn như dYdX, Immutable X, Sorare và DeversiFi để cung cấp các ứng dụng liên quan đến giao dịch tài chính, như DEX, thanh toán và lãi suất. StarkWare cũng đang phát triển StarkNet, một mạng lưới ZK-Rollup phân quyền và tổng quát cho Ethereum.
StarkWare
Matter Labs
Matter Labs là công ty được thành lập vào năm 2018 bởi Alex Gluchowski và Alex Vlasov. Matter Labs cũng cung cấp các giải pháp ZK-Rollup cho cộng đồng Ethereum, sử dụng công nghệ PLONKs để tạo ra các bằng chứng không kiến thức có thể tái sử dụng cho nhiều giao dịch khác nhau. Matter Labs đã phát hành zkSync, một giao thức ZK-Rollup cho các ứng dụng thanh toán và NFT trên Ethereum. Matter Labs cũng đang phát triển zkPorter, một giải pháp mở rộng khác có thể kết hợp với zkSync để tăng khả năng mở rộng lên hàng trăm nghìn giao dịch mỗi giây. Ngoài ra, Matter Labs cũng đang làm việc trên ZkEVM, một máy ảo tương thích với Ethereum có thể chạy trên ZK-Rollup.
Loopring
Loopring là giao thức ZK-Rollup cho các ứng dụng giao dịch phi tập trung (DEX) trên Ethereum, được thành lập vào năm 2017 bởi Daniel Wang. Loopring sử dụng công nghệ Groth16 để tạo ra các bằng chứng không kiến thức có kích thước nhỏ và tốc độ nhanh, nhưng cần thiết lập ban đầu. Loopring đã xây dựng một số ứng dụng ZK-Rollup như Loopring Exchange, Loopring Wallet và Loopring Pay. Loopring cũng phát hành token LRC để thưởng cho người dùng và người duy trì mạng.
6. Tổng kết
6. Tổng kết
ZK-Rollup đang là một công nghệ mở rộng Layer 2 đang thu hút được sự quan tâm đặc biệt từ những nhân vật nổi tiếng trong thế giới blockchain, đặc biệt là Vitalik Buterin, nhà sáng lập Ethereum. Với những ưu điểm vượt trội của nó, ZK Rollup đang được kỳ vọng sẽ trở thành công nghệ chủ chốt trong Layer 2 trong tương lai. Hi vọng rằng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ về ZK-Rollup là gì. Hãy thường xuyên theo dõi Coin5s để thường xuyên cập nhật những thông tin hữu ích nhé!